Psychologia aktywności sportowej

SPIS TREŚCI

WSTĘP 15
1. PRZEDMIOT I ZADANIA PSYCHOLOGII AKTYWNOŚCI SPORTOWEJ 17
1.1. Pojęcie, kierunki i działy współczesnej psychologii jako nauki 17
1.2. Psychologia aktywności sportowej jako nauka stosowana 24
1.3. Teoria czynności - sytuacja a aktywność sportowa 27
2. PSYCHOLOGICZNA CHARAKTERYSTYKA AKTYWNOŚCI SPORTOWEJ 31
3. PRZEGLĄD PROBLEMATYKI, PERSPEKTYWY I KIERUNKI ROZWOJU WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOLOGII SPORTU 40
4. WYBRANE METODY BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH I MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA ICH W AKTYWNOŚCI SPORTOWEJ 47
4.1. Obserwacja psychologiczna i możliwości zastosowania jej w aktywności sportowej 48
4.1.1. Cechy dobrej obserwacji psychologicznej 49
4.2. Eksperyment psychologiczny w aktywności sportowej 55
4.2.1. Celowość stosowania eksperymentu naturalnego w sporcie i wychowaniu fizycznym 56
4.2.2. Zasady stosowania psychologicznego eksperymentu naturalnego 57
4.3. Wywiad psychologiczny i jego przydatność w pracy nauczyciela wychowania fizycznego lub trenera 60
4.3.1. Czym jest wywiad psychologiczny i jak go prowadzić 60
4.3.2. Przygotowanie wywiadu psychologicznego i rozmówcy 61
4.3.3. Naturalność warunków przebiegu wywiadu psychologicznego 63
4.3.4. Co jest istotne dla rozpoczęcia i przebiegu wywiadu psychologicznego 65
4.3.5. Technika prowadzenia wywiadu psychologicznego 67
4.3.6. Zalety i wady wywiadu psychologicznego 69
4.4. Zasady stosowania pomiaru testowego 70
4.4.1. Pojęcie testu 70
4.4.2. Charakterystyka i krytyczna ocena testów 71
5. NEUROPSYCHICZNE PODSTAWY ZACHOWANIA - OGÓLNA STRUKTURA I FUNKCJONOWANIE UKŁADU NERWOWEGO CZŁOWIEKA 77
6. PROCESY POZNAWCZE W AKTYWNOŚCI SPORTOWEJ 101
6.1. Procesy zapewniające elementarną orientację w otoczeniu: wrażenia i spostrzeżenia 101
6.2. Wrażenia a aktywność sportowa 105
6.3. Spostrzeżenia związane z aktywnością sportową 110 
6.4. Powiązanie aktywności sportowej z procesami uwagi 114
6.5. Procesy zapamiętywania ruchu 117
6.5.1. Nawyk ruchowy a stereotyp dynamiczny 121
6.5.2. Specyficzne cechy stereotypów związanych z życiem codziennym, pracą zawodową i sportem 123
6.5.3. Cechy nawyków ruchowych 125
6.5.4. Różnice w cechach strukturalnych nawyków w aktywności sportowej 127
6.5.5. Transfer, interferencja i dezautomatyzacja nawyków 130
6.6. Wyobrażenia czynności ruchowych 132
6.7. Myślenie a rozwiązywanie zadań taktycznych w sporcie 135
6.7.1. Procesy i operacje myślowe 135
6.7.2. Ustalanie i realizacja założeń taktycznych - proces myślenia taktycznego 138
6.7.3. Myślenie taktyczne w zależności od uprawianej dyscypliny sportu 140
6.7.4. Taktyka a poziom sportowy 144
7. AKTYWNOŚĆ SPORTOWA JAKO ŹRÓDŁO ZASPOKAJANIA POTRZEB 147
7.1. Pojęcie, klasyfikacja oraz cechy ogólne potrzeb 148
7.2. Hierarchia potrzeb w ujęciu A.H. Maslowa 151
7.3. Aspekty realizacyjne odnoszące się do różnorodnych potrzeb w aktywności sportowej 155
8. PROBLEMATYKA MOTYWACJI W AKTYWNOŚCI SPORTOWEJ 160
8.1. Motyw i motywacja jako czynniki dynamizujące w aktywności sportowej 160
8.2. Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna 163
8.3. Rodzaje motywów w aktywności sportowej 165
8.4. Rozwój i kształtowanie motywów u sportowca - uwagi praktyczne 169
8.5. Motywacja osiągnięć i jej związki z aktywnością sportową 173
8.5.1. Motywacja osiągnięć - pojęcie i przejawy 173
8.5.2. Znaczenie motywacji osiągnięć w aktywności sportowej 175
8.5.3. Wpływ aktywności sportowej na motywację osiągnięć 179
8.6. Poziom aspiracji a aktywność sportowa 182
8.6.1. Pojęcie poziomu aspiracji i jego znaczenie w aktywności sportowej 182
8.6.2. Typy poziomu aspiracji sportowców 184
8.6.3. Dynamika poziomu aspiracji w aktywności sportowej 187
8.6.4. Możliwości eksperymentalnego badania poziomu aspiracji w aktywności sportowej 190
9. PROCESY EMOCJONALNE ZWIĄZANE Z AKTYWNOŚCIĄ SPORTOWĄ 194
9.1. Pojęcie i cechy emocji 195
9.2. Teorie i fizjologiczne mechanizmy emocji 198
9.3. Emocje w aktywności sportowej 202
9.4. Przebieg emocji przedstartowych 210
9.5. Emocje występujące w trakcie rywalizacji sportowej 213
9.6. Emocje postartowe - potrzeba i możliwość ich regulacji 216
9.6.1. Rodzaje emocji postartowych i ich uwarunkowania 216
9.6.2. Emocje związane z sukcesem sportowym i sposób ich rozładowywania 218
9.6.3. Emocje związane z porażką sportową i sposób ich rozładowywania 219
9.6.4. O potrzebie i sposobie dokonywania analizy uzyskanego wyniku 220
9.7. Pojęcie i przyczyny stresu 223
9.7.1. Stres w aktywności sportowej 224
10. ODPORNOŚĆ PSYCHICZNA SPORTOWCA I MOŻLIWOŚCI JEJ WZMACNIANIA 225
10.1. Pojęcie odporności psychicznej 225
10.2. Zasady kształtowania odporności psychicznej sportowca 228
10.3. Wybrane techniki zmiany napięcia emocjonalnego sportowca 230
10.4. Możliwości zastosowania treningu autogennego w szkolnym wychowaniu fizycznym 242
11. OSOBOWOŚĆ I JEJ FUNKCJE PODMIOTOWE 244
11.1. Ogólne koncepcje pojmowania osobowości 244
11.2. Wybrane teorie osobowości 248
11.3. Jak zdefiniować osobowość 252
11.4. Osobowość jako podmiotowa regulacja czynności sportowych 255
11.4.1. Osobowość nauczyciela wychowania fizycznego - profil normatywny 256
11.4.2. Osobowość trenera idealnego 259
11.4.3. Osobowość menedżera sportu 262
11.5. Wybrane właściwości indywidualne a udział w aktywności sportowej 264
11.5.1. Samoocena i jej znaczenie w aktywności sportowej 264
11.5.2. Poczucie kontroli a aktywność sportowa 270
11.5.3. Zagadnienie tożsamości płciowej a aktywność sportowa 273
12. PROBLEMATYKA ZAINTERESOWAŃ 276
12.1. Przejawy i struktura zainteresowań oraz zamiłowań sportowych 278
12.2. Znaczenie zabawy w rozwoju zamiłowań sportowych dziecka 281
12.2.1. Rola trenera i nauczyciela wychowania fizycznego w kształtowaniu zainteresowania aktywnością ruchową 285
13. ZDOLNOŚCI I UZDOLNIENIA W AKTYWNOŚCI SPORTOWEJ 289
13.1. Zdolności a zadatki 289
13.2. Zdolności a uzdolnienia 292
13.3. Zdolności motoryczne a uzdolnienia sportowe 293
13.4. Problem zdolności intelektualnych w aktywności sportowej 296
13.5. Zdolności motoryczne i uzdolnienia sportowe a indywidualizacja szkolenia sportowego 299
14. TEMPERAMENT I JEGO ZWIĄZKI Z AKTYWNOŚCIĄ SPORTOWĄ 303
14.1. Typologia temperamentu według Iwana P. Pawłowa 303
14.2. Koncepcja temperamentu według Jana Strelaua 308
14.2.1. Reaktywność i aktywność temperamentalna 308
14.2.2. Charakterystyka czasowa reakcji 311
14.3. Temperament a uprawiana dyscyplina sportu 312
14.4. Temperament a sprawność w aktywności sportowej 115
14.5. Temperament a efektywność działania w sytuacjach o zróżnicowanym poziomie stymulacji 319
14.6. Temperament a reagowanie na stres 320
14.7. Typ temperamentu a proces szkolenia sportowego 326
14.8. Zagadnienie zmienności temperamentu 330
14.8.1. Czynniki zmian temperamentalnych 330
14.8.2. Wpływ aktywności sportowej na zmiany w temperamencie 332
14.9. Problematyka czasu reakcji w aktywności sportowej 335
14.9.1. Pojęcie czasu reakcji 335
14.9.2. Kształtowanie czasu reakcji w aktywności sportowej 336
14.9.3. Proces kształtowania czasu reakcji a poziom reaktywności temperamentalnej sportowca 338
15. ZAGADNIENIE POSTAW W AKTYWNOŚCI SPORTOWEJ 341
15.1. Pojęcie, charakterystyka i struktura postaw 342
15.2. Kształtowanie, rodzaje, właściwości i funkcje postaw w aktywności sportowej 347
15.3. Badanie postaw w aktywności sportowej - skale postaw 352
15.4. Zmiany postaw w aktywności sportowej 355
15.5. Edukacja szkolna a kształtowanie postaw prozdrowotnych 358
15.6. Czynniki warunkujące kształtowanie postaw w aktywności sportowej 362
15.7. Znaczenie aktywności ruchowej w życiu współczesnego człowieka 363
16. PSYCHOROZWOJOWE UWARUNKOWANIA AKTYWNOŚCI SPORTOWEJ DZIECI I MŁODZIEŻY 369
16.1. Znaczenie aktywności ruchowej w rozwoju człowieka 369
16.2. Psychologiczne problemy związane z rozwojem psychoruchowym dziecka 370
16.3. Czynniki rozwoju psychicznego 374
16.4. Psychospołeczne aspekty sportu dzieci i młodzieży 377
16.5. Psychospołeczne aspekty selekcji i naboru w sporcie 382
16.5.1. Pojęcie selekcji w sporcie 382
16.5.2. Problemy selekcji i naboru w sporcie 384
16.5.3. Zagadnienie selekcji temperamentalnej do niektórych dyscyplin sportowych 387
16.6. Psychologiczne zasady procesu treningowego realizowanego z dziećmi i młodzieżą 389
17. PSYCHOLOGICZNE UWARUNKOWANIA PROCESU UCZENIA SIĘ I NAUCZANIA W AKTYWNOŚCI SPORTOWEJ 396
17.1. Technika i umiejętności w szkoleniu sportowym 396
17.2. Pojęcie procesu uczenia się i nauczania 397
17.3. Czynniki procesu uczenia się i nauczania w aktywności sportowej 400
17.3.1. Uwzględnianie reprezentowanego poziomu zdolności i uzdolnień ćwiczących 402
17.3.2. Zainteresowanie jako czynnik uczenia się 404
17.3.3. Dostrzeganie zróżnicowania temperamentalnego ćwiczących 406
17.3.4. Motywowanie do uczenia się - kształtowanie motywacji wewnętrznej 408
17.3.5. Rodzaj opanowywanego nawyku - znaczenie powtarzania ćwiczeń 414
17.3.6. Wykorzystywanie pokazu i objaśniania 415
17.3.7. Kształtowanie wyobrażeń ruchowych u ćwiczących 417
17.3.8. Zabieganie o plastyczność kształtowanych nawyków ruchowych 419
17.3.9. Wykazywanie się wyczuciem w kształtowaniu modelu technicznego - problem korygowania błędów 421
17.3.10. Ocenianie postępów i stosowanie wzmocnień 423
17.3.11. Informowanie o uzyskiwanych wynikach 428
17.4. Ideomotoryczne utrwalanie stereotypu dynamicznego - trening mentalny 430
18. WYBRANE ZAGADNIENIA PSYCHOLOGII WYCHOWAWCZEJ ZWIĄZANEJ Z AKTYWNOŚCIĄ SPORTOWĄ 434
18.1. Pojęcie procesu wychowawczego w aktywności sportowej 435
18.2. Reguły oddziaływania wychowawczego w aktywności sportowej 436
18.3. Aktywność sportowa szansą zmniejszenia problemów okresu dorastania 437
18.4. Wychowawcza funkcja oceny w edukacji szkolnej i sportowej 439
18.5. Nagradzanie i karanie w wychowaniu fizycznym i sporcie 444
18.5.1. Zasady stosowania kary 446
18.5.2. Jak stosować nagrody 448
18.6. Wybrane psychologiczne aspekty pracy sędziego sportowego 451
18.7. Wychowanie i nauczanie jako spójny system oddziaływań w aktywności sportowej 454
19. WYBRANE ZAGADNIENIA SPOŁECZNEJ PSYCHOLOGII AKTYWNOŚCI SPORTOWEJ 457
19.1. Środowisko społeczne a aktywność sportowa 457
19.2. Społeczne reguły zachowania jednostki podejmującej aktywność sportową 459
19.3. Zagadnienie komunikacji niewerbalnej w aktywności sportowej 461
19.4. Spójność grup sportowych 468
19.4.1. Czym jest struktura nieformaIna grupy i jak wpływa na zachowanie się jej członków 470
19.4.2. Czy i jak można oddziaływać na strukturę grupy sportowej 472
19.4.3. Test socjometryczny i jego zastosowania do pomiaru nieformalnej struktury grupy sportowej 476
19.4.4. Opracowanie wyników testu socjometrycznego 479
19.4.5. Odczytanie pozycji społecznej 486
19.5. Wsparcie społeczne w aktywności sportowej 488
19.5.1. Pojęcie wsparcia społecznego 488
19.5.2. Zapotrzebowanie na wsparcie społeczne w aktywności sportowej 490
20. WSPÓŁCZESNY SPORT WYCZYNOWY JAKO FENOMEN PSYCHOSPOŁECZNY - PATOLOGIE SPORTU 494
20.1. Psychologiczne aspekty niedozwolonego dopingu farmakologicznego w sporcie wyczynowym 497
20.1.1. Przyczyny korzystania z dopingu farmakologicznego w aktywności sportowej 498
20.1.2. Psychologiczne aspekty edukacyjnych programów walki z niedozwolonym dopingiem 501
20.2. O zachowaniach agresywnych w aktywności sportowej 502
20.2.1. Pojęcie i modele agresji 503
20.2.2. Sytuacyjne uwarunkowania zachowań agresywnych w sporcie 506
20.2.3. Zachowania agresywne widowni sportowej 509
20.2.4. Możliwości przeciwdziałania agresji antyspołecznej w aktywności sportowej 512
PIŚMIENNICTWO 514
STRESZCZENIE 557
SUMMARY 559