Antropomotoryka wydanie III

SPIS TREŚCI
PRZEDMOWA DO III WYDANIA .................................................................................. 7
WSTĘP ..................................................................................................................................... 9
Rozdział I
MOTORYCZNOŚĆ I SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA JAKO PRZEDMIOT
TEORETYCZNEGO POZNANIA ....................................................................................... 11
1. Pierwsze refleksje i rozwój problematyki motoryczności człowieka ............................... 11
2. Kierunki badań nad motorycznością ze szczególnym uwzględnieniem poszukiwań
prowadzonych na potrzeby rozwoju sprawności fizycznej ............................................... 13
3. Różne orientacje i subdyscypliny podejmujące problematykę motoryczności
i sprawności fizycznej. Szczególne problemy antropomotoryki....................................... 18
Rozdział II
SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA I MOTORYCZNOŚĆ CZŁOWIEKA:
PODSTAWOWE POJĘCIA I ICH ASPEKTY.................................................................... 25
1. Sprawność fizyczna i jej znaczenie dla przejawów motoryczności człowieka ................ 25
2. Koncepcja „health-related fitness” (H-RF) jako teoretyczna podstawa kształcenia
sprawności fizycznej.......................................................................................................... 30
3. Znaczenie poszczególnych komponentów sprawności w koncepcji H-RF....................... 37
4. Motoryczność człowieka – różne koncepcje pojęciowe i klasyfikacyjne ......................... 41
Rozdział III
ROZWÓJ MOTORYCZNY CZŁOWIEKA W PROCESIE ONTOGENEZY.............. 57
1. Teoretyczne podstawy i znaczenie badań nad rozwojem motorycznym........................... 57
2. Rozwój motoryczny w okresie noworodka i niemowlęcia ............................................... 63
3. Rozwój motoryczny w okresie poniemowlęcym i przedszkolnym................................... 66
4. Rozwój motoryczny w okresie młodszym szkolnym........................................................ 69
5. Rozwój motoryczny w okresie pokwitania i młodzieńczym............................................. 72
6. Motoryczność wieku dorosłego i dojrzałego..................................................................... 77
7. Motoryczność a zjawisko starzenia się i okres starości..................................................... 79
Rozdział IV
GENETYCZNE UWARUNKOWANIA PREDYSPOZYCJI I ZDOLNOŚCI
MOTORYCZNYCH ORAZ PROBLEM WYRTENOWALNOŚCI............................... 83
1. Współczesne kierunki poszukiwań oraz podstawy dziedziczenia wielogenowego .......... 83
2. Ogólny przegląd metod badań .......................................................................................... 86
3. Wyniki badań nad genetycznymi uwarunkowaniami predyspozycji i osiągnięć
motorycznych w świetle metod „bez rozeznania genotypu” ............................................ 91
4. Badania nad identyfikacją markerów genetycznych ......................................................... 95
5. Problem wytrenowalności oraz związek z genotypem ..................................................... 98
Antropomotoryka
4
Rozdział V
ŚRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ ................. 101
1. Pojęcie środowiska i rodzaje czynników........................................................................... 101
2. Typy zmian przystosowawczych, ekosensytywność a okresy sensytywne....................... 102
3. Czynniki i metody zróżnicowania środowiska społeczno-ekonomicznego
oraz kulturowego............................................................................................................... 105
4. Wyniki badań nad społecznymi uwarunkowaniami sprawności fizycznej
i motorycznej człowieka.................................................................................................... 107
5. Oddziaływanie najbliższego otoczenia i form organizacyjnych na aktywność
fizyczną.............................................................................................................................. 113
Rozdział VI
MORFOLOGICZNE UWARUNKOWANIA MOTORYCZNOŚCI CZŁOWIEKA ..... 117
1. Kinantropometria – jako specyficzna dziedzina nauki. Teoretyczne podstawy
badań ................................................................................................................................. 117
2. Wielkość ciała osobnika a jego możliwości motoryczne – ogólne prawidłowości........... 119
3. Kierunki poszukiwań morfologicznych uwarunkowań sprawności fizycznej .................. 121
4. Liniowość i nieliniowość powiązań parametrów morfologicznych i motorycznych........ 122
5. Znaczenie poziomu otłuszczenia ciała dla sprawności fizycznej...................................... 127
6. Dojrzewanie i rośnięcie a zmiany w motoryce i sprawności fizycznej............................. 128
Rozdział VII
TEORETYCZNE PRZESŁANKI PROCESU UCZENIA SIĘ I NAUCZANIA
CZYNNOŚCI RUCHOWYCH ............................................................................................. 132
1. Społeczne potrzeby uczenia się i nauczania czynności ruchowych ................................. 132
2. Pojęcie uczenia się a nauczanie motoryczne..................................................................... 133
3. Etapy uczenia się oraz uczenie się nawykowe i uczenie się rozwiązywania
problemu............................................................................................................................ 137
4. Tworzenie współczesnych teorii i modeli uczenia się motorycznego............................... 140
5. Determinanty przebiegu i efektów oraz gotowości do uczenia się motorycznego ........... 143
6. Nauczanie motoryczne w świetle potrzeb praktyki dydaktycznej .................................... 146
Rozdział VIII
POMIAR W BADANIACH NAD SPRAWNOŚCIĄ FIZYCZNĄ
I MOTORYCZNOŚCIĄ ORAZ AKTYWNOŚCIĄ FIZYCZNĄ CZŁOWIEKA........ 154
1. Potrzeba definiowania badanego obiektu. Metody jakościowe a metody ilościowe ........ 154
2. Określenie właściwości i potrzeb pomiaru........................................................................ 156
3. Typy skal pomiarowych .................................................................................................... 157
4. Kryteria poprawności pomiaru w badaniach nad sprawnością fizyczną
i motorycznością oraz aktywnością fizyczną ................................................................... 160
5. Klasyfikacje i uwagi krytyczne o metodzie testowej ........................................................ 172
6. Kwestionariusze aktywności fizycznej jako metoda badawcza ........................................ 174
Rozdział IX
PRZYKŁADOWE METODY OCENY SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ
ORAZ ICH WYKORZYSTANIE......................................................................................... 177
1. Wybrane metody oceny sprawności fizycznej – podstawy teoretyczne
i praktyczna użyteczność................................................................................................... 177
5
Spis treści
2. Konkluzje dotyczące wyboru metody oceny sprawności fizycznej
oraz interpretacja wyników ............................................................................................... 192
Rozdział X
PODSTAWY KONSTRUKCJI I REALIZACJI PROGRAMU AKTYWNOŚCI
FIZYCZNEJ.............................................................................................................................. 197
1. Różnorodność potrzeb i ograniczenia w stanowieniu celów kształtowania
sprawności fizycznej.......................................................................................................... 197
2. Anaerobowy i aerobowy system dostarczania energii jako podstawa klasyfikacji
typów wysiłku fizycznego................................................................................................. 198
3. Metody oddziaływania wysiłkiem fizycznym................................................................... 199
4. Zasady w realizacji programu treningu............................................................................. 203
5. Główne elementy w konstrukcji programu treningu......................................................... 204
6. Struktura jednostki treningowej ........................................................................................ 206
7. Prowadzenie programu aktywności fizycznej ................................................................... 208
8. Nowe technologie w monitorowaniu i sterowaniu programem aktywności
fizycznej on-line................................................................................................................. 211
Rozdział XI
SIŁA MIĘŚNIOWA I ZNACZENIE TRENINGU Z OPOREM (SIŁOWEGO) ......... 214
1. Potrzeba treningu oporowego (siłowego). Zagadnienie definicji i pomiaru...................... 214
2. Zmienność siły mięśniowej w ontogenezie oraz znaczenie treningu oporowego
w zależności od wieku i płci.............................................................................................. 220
3. Zagadnienie adaptacji, efekty i ograniczenia w treningu oporowym................................ 223
4. Wielkość obciążenia w treningu oporowym...................................................................... 225
5. Typy, reguły i różne cele treningu oporowego................................................................... 227
6. Specjalne środki ostrożności.............................................................................................. 232
Rozdział XII
ZDOLNOŚCI DO WYSIŁKÓW KRÓTKOTRWAŁYCH O DUŻEJ MOCY
(ANAEROBOWYCH) ........................................................................................................... 236
1. Anaerobowe (beztlenowe) źródła energii oraz pojęcie wysiłków krótkotrwałych
o mocy maksymalnej......................................................................................................... 236
2. Zmienność zdolności do rozwijania dużej mocy w wysiłkach krótkotrwałych
w ontogenezie i jej uwarunkowania .................................................................................. 238
3. Warunki skutecznego kształcenia zdolności do wysiłków krótkotrwałych
o dużej mocy ..................................................................................................................... 241
4. Kontrola poziomu zdolności do wysiłków krótkotrwałych o dużej mocy........................ 242
Rozdział XIII
ZDOLNOŚCI DO WYSIŁKÓW DŁUGOTRWAŁYCH (AEROBOWYCH) ............. 245
1. Znaczenie oraz pojęcie wydolności tlenowej i zdolności do wysiłków
długotrwałych (aerobowych) ............................................................................................ 245
2. Specyfika przemian i klasyfikacja wysiłków długotrwałych (aerobowych) ..................... 247
3. Ocena wydolności fizycznej oraz zdolności do wysiłków długotrwałych
(aerobowych) .................................................................................................................... 249
4. Ontogenetyczna zmienność wydolności fizycznej oraz zdolności do wysiłków
długotrwałych (aerobowych) ............................................................................................ 251
5. Wskazania do treningu zdolności do wysiłków długotrwałych (aerobowych) ................ 253
Antropomotoryka
6
Rozdział XIV
GIBKOŚĆ CIAŁA – JEJ UWARUNKOWANIA, POMIAR, TRENING
ORAZ ZNACZENIE .............................................................................................................. 260
1. Gibkość ciała i jej uwarunkowania ................................................................................... 260
2. Pomiar gibkości ciała ........................................................................................................ 262
3. Trening gibkości ciała ....................................................................................................... 264
4. Znaczenie gibkości w sporcie w trosce o zdrowie i codzienną aktywność
życiową ............................................................................................................................. 273
Rozdział XV
KOORDYNACJA ORAZ MOTORYCZNE ZDOLNOŚCI
KOORDYNACYJNE.............................................................................................................. 275
1. Pojęcie koordynacji oraz zdolności koordynacyjnych i ich kryteria oceny....................... 275
2. Neurofunkcjonalne uwarunkowania koordynacji nerwowo-mięśniowej.......................... 278
3. Zagadnienia struktury motorycznych zdolności koordynacyjnych................................... 280
4. Zmienność koordynacyjnych zdolności motorycznych w ontogenezie............................ 285
5. Warunki i sposoby skutecznego kształcenia koordynacyjnych zdolności
motorycznych .................................................................................................................... 287
6. Diagnostyka koordynacyjnych zdolności motorycznych.................................................. 289
Rozdział XVI
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W OPTYMALIZACJI MASY I SKŁADU CIAŁA ...... 294
1. Pojęcie i ocena zjawiska nadwagi i otyłości ..................................................................... 294
2. Typy otyłości oraz przyczyny występowania nadwagi i otyłości ..................................... 302
3. Zasady i praktyka postępowania w dążeniu do redukcji nadmiernej masy ciała.............. 304
Rozdział XVII
SYMETRIA I ASYMETRIA A MOTORYCZNOŚĆ CZŁOWIEKA ............................ 310
1. Różne rodzaje asymetrii .................................................................................................... 310
2. Zagadnienie lateralizacji i ręczności ................................................................................. 311
3. Zagadnienie uwarunkowań leworęczności i problem przeuczania ................................... 315
4. Ontogenetyczna zmienność lateralizacji ........................................................................... 317
5. Metody badania lateralizacji ............................................................................................. 319
6. Symetria, asymetria i leworęczność w sporcie oraz problemy treningu
symetryzacji ruchów.......................................................................................................... 324
Rozdział XVIII
OCENA POZIOMU AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ.......................................................... 326
1. Definicja aktywności fizycznej i ogólne klasyfikacje metod jej oceny............................. 326
2. Metody pomiaru oparte na obserwacji i kwestionariuszach ............................................. 329
3. Elektroniczne mierniki ruchu i oceny aktywności fizycznej............................................. 333
4. Metody oparte na pomiarze fizjologicznym...................................................................... 336
5. Obliczanie wydatku energetycznego................................................................................. 337
PIŚMIENNICTWO............................................................................................................... 340